मावसबोलीतल्या कविता

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.

Ithaca
by Konstantinos Kavafis (1911)
(English translation. Source unknown)

As you set out for Ithaca
hope your road is a long one,
full of adventure, full of discovery.
Laistrygonians, Cyclops,
angry Poseidon - don't be afraid of them:
you' ll never find things like that on your way
as long as you keep your thoughts raised high,
as long as a rare excitement
stirs your spirit and your body.
Laistrygonians, Cyclops,
wild Poseidon - you won't encounter them
unless you bring them along inside your soul,
unless your soul sets them up in front of you.

Hope your road is a long one.
May there be many summer mornings when,
with what pleasure, what joy,
you enter harbours you're seeing for the first time;
may you stop at Phoenician trading stations
to buy fine things,
mother of pearl and coral, amber and ebony,
sensual perfume of every kind -
as many sensual perfumes as you can;
and may you visit many Egyptian cities
to learn and go on learning from their scholars.

Keep Ithaca always in your mind.
Arriving there is what you're destined for.
But don't hurry the journey at all.
Better if it lasts for years,
so you're old by the time you reach the island,
wealthy with all you've gained on the way,
not expecting Ithaca to make you rich.

Ithaca gave you the marvelous journey.
Without her you wouldn't have set out.
She has nothing left to give you now.
And if you find her poor, Ithaca won't have fooled you.
Wise as you will have become, so full of experience,
you'll have understood by then what these Ithakas mean.

------------------------------------

इथाकीला परत येताना..

इथाकीला परत येताना, नेहमी, रस्ता लांब असू द्या,
अनुभवसंपन्न आणि चिन्मयी असू द्या
आणि वाटेत भेटणा-या अक्राळ-विक्राळ नरभक्षक राक्षसांची, किंवा
त्या क्रोधांध, खवळलेल्या महासागराची भीती मुळीच बाळगू नका..
निर्धार पक्का असेल, आणि देहाभोवती त्या अलौकिक चैतन्याचा पहारा असेल,
तर हे राक्षस आणि राक्षसी सागर दिसणारच नाहीत..
कारण ते नेहमी मनाच्या त्या भयभीत कोप-यातूनच उदयाला येतात!

त्या रस्त्यावरच्या प्रत्येक रात्रीनंतर, एक नवा उष:काल व्हावा..
आणि प्राचीच्या त्या गुलाबी हास्यात, प्रत्येक पहाटेची
एक वेगळी भूपाळी असावी, जी अळवताना, भैरवीचा विसर पडावा..
तो रस्ता आडवळणाने यावा, छोट्या मोठ्या बाजार हटातून
आणि परदेशी व्यापा-यांच्या सुगंधी पेठांतून..
आणि झोळी कधी मोत्या-पोवळ्यांनी भरून जावी..
तर कधी थकलेल्या मनगटाला, गुलाब-चंदनाचा स्पर्श व्हावा..
पण पैंजणाच्या रुणुझुणूला, नेहमी, एक सुजाण, विनयी ताल असावा..

इथाकीची तजेलदार आठवण तुमच्या मनात नेहमी असू द्या..
इथाकीला परत येणं, हे जणू प्राक्तनच आहे..
पण म्हणून परत येण्याची घाई करू नका..
काळ्यांमध्ये थोडे भुरे, थोडे पांढरे व्हावे,
झोळीमध्ये नक्षत्रं असावी, पण त्यांची फिकीर नसावी..
इथाकीनी मला काय दिलं, हा सवाल मनात मुळी नसावा..
कारण इथाकिनी तुम्हाला हा प्रवास दिला..
हे पुरागमन तुमचं संचितही आहे!

कदाचित परत आल्यावर ती गरीब आणि थकलेली वाटेल,
पण तो तुमचा भ्रम निश्चितच नाही..
तुमच्या प्रवासानी तुमच्यासाठी
सगळ्या इथाकी उलगडल्या असतील!
------------------------------------

राजनी खो दिल्यावर डोक्यात आलेली पहिली कविता निवडली. यापूर्वी कधीच मराठीत अनुवाद केला नाहीये, त्यामुळे मन बदलायच्या आत पूर्ण करायचं आणि पोस्ट करायचं ठरवलं. ही कविता ग्रीक भाषेत आहे. पण इथे त्याचा इंग्रजी अनुवाद देते आहे. ग्रीकमध्ये "इथाका" न म्हणता "इथाकी" म्हणतात. म्हणून मी मराठीत तोच गोंडस शब्द ठेवलाय.
"घरी परतण्याकडे" असं बघायला मला फार आवडतं. मग ते नुसतं रोज कामावरून घरी जाणं असलं तरी. आणि जगात कुठेही भेटणारे, पण मनात त्यांची इथाकी घेऊन वावरणारे लोक भेटले की कावाफीच्या या उदात्त कवितेची आठवण होते. :)
माझा खो मंदारला.
ता.क. हा स्वैर अनुवाद आहे. कारण मला त्या कवितेला मराठमोळायचा मोह आवरला नाही. न राहून इथाकीच्या ऐवेजी सारखं कोल्हापूर लिहावसं वाटत होतं.